Lood verscheurt het Hart
Portret van de Engelse dichter en oorlogscorrespondent James Fenton.
All the wrong places – een betere titel had er niet bedacht kunnen worden voor het verzamelde journalistieke werk van de Engelse dichter en oorlogscorrespondent James Fenton. Hij kan zich niet ergens vertonen of de hel breekt los. Vertrekt Fenton voor een korte vakantie naar de Filippijnen, wordt in dat land prompt Marcos ten val gebracht. En schrijft Fenton voor het thuisfront het verslag The snap revolution , zoals zijn meeste werk gepubliceerd in het tijdschrift Granta. Een verslaggever tegen wil en dank – eigenlijk was hij dat al toen hij als twintiger met een prestigieuze reisbeurs voor zijn poeziedebuut Terminal Moraine op zak naar Vietnam vertrok. Fenton zou een lang gedicht over de oorlog schrijven, maar daar kwam niks van terecht. Wegens gebrek aan verslaggevers kreeg de jonge dichter al gauw een baantje bij The Washington Post. In plaats van het geplande lange gedicht schreef Fenton de reportage The Fall of Saigon, waarin hij minutieus die krankzinnige laatste dagen beschrijft van het door de Amerikanen gesteunde regime. Achter op een tank maakte Verslaggeving is volgens Fenton niets anders dan zo gedetailleerd – en persoonlijk – mogelijk vertellen wat er gebeurt. Poezie is voor hem een vorm van gecondenseerde verslaggeving Tien jaar na de bundel waarvoor hij die reisbeurs kreeg, verscheen The memory of war, gevolgd door zijn lange gedicht Children in exile. Daarin vertelt hij over de Cambodjaanse familie die hij hielp ontsnappen aan de hel van Pol Pot en zijn Rode Khmer.
In zijn daarop volgende bundel Manila Envelope staat het indrukwekkende gedicht Bloed en lood dat gaat, aldus Fenton, ‘over wraak en over hoe onrecht zich opstapelt en moet worden rechtgezet.’ De titel van de film is er aan ontleend:
Lood verscheurt het hart
Lood verscheurt het brein
Wat in het bloed geschreven werd
Werd later weer gezet
Het hart is een trom De trom heeft een snaar De snaar is in het bloed
Het bloed hangt in de lucht
Luister naar wat ze deden
Luister naar wat er komt
Luister naar het bloed
Luister naar de trom
Persreacties
NRC 2 april 1993
‘De mooiste momenten van de film, en dat zijn er gelukkig vele, zijn de opnames van de dichter zelf die zijn werk voordraagt. De gedichten zijn als het ware het decor voor het gesprek op Fentons boerderij vlak buiten Oxford. Die functie wordt nog door de montage versterkt: achter hem spelen zich taferelen af uit de oorlog en het dagelijks leven in Vietnam en Cambodja en loopt de vertalingen van de gedichten over het scherm, schitterende, soepele vertalingen door Jan Eijkelboom en Peter Verstegen. Deze hedendaagse Europese beelden worden afgewisseld met archiefmateriaal en moderne opnames uit Zuidoost-Azie, dit alles in een tempo gemonteerd dat de dwingende, ritmische cadans van de gedichten nog versterkt.’
